Հեռավար ուսուցման տեխնոլոգիա

18-րդ դարի վերջին կրթական այս ծրագիրը մուտք գործել Եվրոպա: Աշակերտներիը ստանում էին կրթական նյութեր և սովորում: Ռուսաստանն այս տեխնոլոգիան սկսեց կիրառել 19-րդ դարի վերջին: Ռադիոն և հեռուստատեսությունը հեռավար ուսուցման առաջին միջոցներն են եղել: Շատերը կհիշեն այնպիսի հաղորդումներ, որոնք կրթական նշանակություն ունեին և գրավում էին բազմահազարանոց լսարաններ:

Մեծ Բրիտանիան եղել է առաջինն աշխարհում հեռավար ուսուցման և կոչվել է Բաց համալսարան: 1980-ականներին անհատական համակարգիչների մուտքը տվեց նոր հնարավորություն  պարզեցնելու և ավտոմատացնելու ուսուցումը: 21-րդ դարում համակարգիչների և ինտերնետի առկայությամբ հեռավար ուսուցումն իրականանում է շատ ավելի արագ և դյուրին: Ինտերնետի դերը մեծացել է, քան ռադիայով և հեռուստատեսությամբ կրթական հաղորդումներինը: Այժմ կարող եք շփվել շատ արագ և ստանալ գիտելիք՝ մասնակցելով օնլայն սեմինարների:

Հեռավար ուսուցումը նոր չէ, պարզապես այն հեղափոխական դասընթաց է: Այն դեպքում գիտելիքը հաղորդվում էր հիմանականում էլեկտրոնային փոստի միջոցով, ինչն ուներ մի շարք թերություններ.

-տեղեկատվության փոխանակումը շատ դանդաղ էր,

-գնահատման բացակայություն,

-տեղեկատվությունը փոխանցվում էր միայն CD սկավառակով:

Ինտերնետի զարգացումը հնարավորություն տվեց հաղթահարել վերը նշված թերությունները:

Արդյունավետ հեռավար ուսուցում կազմակերպելու համար անհրաժեշտ է ճիշտ օգտագործել համակարգչային հնարավորությունները:

Այս տեխնոլոգիան կիրառվում է համեմատաբար վերջերս՝ շնորհիվ աշխարհի մի շարք կրթական հաստատությունների ձեռք բերած լավագույն փորձի: Ավանդական և նորարական դասընթացներ մշակողները պետք է փոփոխեն գոյություն ունեցող ուսումնական ծրագրերը, իրականացնեն մասնագետների լրացուցիչ վերապատրաստում:

Կրթական տեխնոլոգիաների հեռավար ուսուցման  իրականացման ընթացքում կարևոր են խմբային աշխատանքները, համագործակցային ուսուցումը, ակտիվ ուսումնական գործընթացը: Այս տեխնոլոգիան ներառում է հետազոտական աշխատանք, գիտելիքների ձեռքբերում համատեղ կամ անհատական գործողությունների արդյունքում, հնարավորություն է տալիս զբաղեցնել տարբեր սոցիալական դերեր ձեռնարկությունում և վերջապես զարգանում է անկախ քննադատական մտածողությունը:

Հեռավար ուսուցում նշանակում է համագործակցություն դասավանդողի և դասավանդվողի միջև հեռավորության վրա, որն արտահայտում է ուսուցման գործընթացին բնորոշ բոլոր բաղադրիչները՝ նպատակ, բովանդակություն, մեթոդ, կազմակերպման ձև: Այս ամենի իրականացման համար անհրաժեշտ են ժամանակակից տեխնիկա, ինտերնետային միջոցներ, որոնք կապահովեն ինտերակտիվություն:

Ժամանակակից կրթությունը հնարավոր է իրականացնել հեռավորության վրա հետևյալ հիմնական տարրերի միջոցով՝ e-mail, TV,ռադիո, տեղեկատվական և կապի ցանցեր:

2003թվականին ADL խմբի կողմից մշակված SCORM հեռավար ինտերակտիվ ուսուցման ծրագիրը հնարավորություն է տալիս Հայաստանում ևս լայնածավալ գործունեություն իրականացնել ինտերնետ տեխնոլոգիաների միջոցով:

Հեռավար ուսուցման տեղեկատվական տեխնոլոգիան կարելի է բաժանել 3 խմբի: Ներքոնշյալ 3 բաղադրիչները միասին ձևավորում են հեռավար ուսուցման տեխնոլոգիան.

1.կրթական տեղեկատվական տեխնոլոգիա,

2.կրթական տեղեկատվության մեխանիկական փոխանցում,

3.կրթական տեղեկատվության պահպանման և վերամշակման տեխնոլոգիա:

Հեռավար ուսուցումը թույլ է տալիս.

-նվազեցնել ծախսերը (բնակարան չես վարձում, տրանսպորտի գումար չես տալիս,ընդմիջում անում ես տանը),

-ուսուցանել մեծ թվով մարդկանց կարճ ժամանակահատվածում,

-բարելավել կրթության որակը ժամանակակից տեխնիկայի միջոցով (էլեկտրաոնային գրադարաններ),

-ստեղծել միասնական կրթական միջավայր,

-ապահովում է ճկունություն-ուսանողը կարողանում է կրթություն ստանալ ճիշտ ժամանակին և իրեն հարմար վայրում,

-միավորել կորպորատիվ ցանցային չափանիշները

-ստեղծել տեխնոլոգիական լուծումների առաջադրման տարբեր համակարգչային ծրագրեր

-ուսանողները չեն սահմանափակվում հեռավորության պատճառով, կարող են կրթություն ստանալ անկախ նրանից թե որտեղ են ապրում: Այսինքն տեղի է ունենում աշխարհագրական սահմանների բացառում և տարածքային խոչընդոտները վերանում են:

Հեռավար ուսուցման տեխնոլոգիաները օգտագործվում են ինչպես զարգացման առանձին դասընթացների, այնպես էլ բարձրագույն կրթության կազմակերպման համար: Կարող ենք տարբերակել հեռավար ուսուցման հետևյալ ձևերը՝ օնլայն (իրական ժամանակում) և օֆլայն (հետարձ կապ):

Հեռավար ուսուցման նիստերի կազմակերպման ձևերը.

Chat նիստեր- նիստերն անցկացվում են համաժամանակյա, այսինքն՝ բոլոր մասնակիցները  պետք է միաժամանակ լինեն ակումբում՝ օգտագործելով համապատասխան զրուցարաններ:

Վեբ դասեր-  դասերը, կոնֆերանսները, սեմինարները, բիզնես ծրագրերը անցկացվում են հեռահաղորդակցության միջոցների շնորհիվ Worid Wide Web ծրագրով: Մասնագիտացված կրթական վերապատրաստումների վեբ ֆորումներ ձևն օգտագործվում է կոնկրետ մի թեմայի կամ խնդրի լուծման համար ձայնագրությունների միջոցով: Վեբ ֆորումները հնարավորություն են տալիս կիրառել երկար ժամանակ, ինչի ընթացքում էլ տեղի է ունենում սինխրոմ փոխգործակցություն:

Տեսակոնֆերանս-ին հիմնականում մասնակցում են այն հասցեատերերը, ովքեր գրանցվել են էլեկտրոնային փոստի միջացով: Առաջադրանքներ կարող են ուղարկել էլեկտրոնային փոստին և ստանալ լրացուցիչ կրթություն: Եվրոպայի բնակչության մեծամասնությունն այս տարբերակով է կրթություն ստանում:

Հեռավար ուսուցում կարելի է իրականցնել նաև ռոբոտի միջոցով: Ռուսաստանում հաշմանդամ մի տղա լսում, տեսնում և խոսում է ռոբոտի օգնությամբ: Նա հեշտությամբ պատասխանում է ուսուցչի հարցերին և տալիս է հարցեր: Նա կարող է շփվել նաև իր դասընկերների հետ:

Հեռավար ուսուցման տեխնիկական իրականացմումը ևս բարդ գործընթաց է: Ծրագրային ապահովումն անցնում է մի քանի բաժիններ

1.      ուսուցիչներ,

2.      ուսանողներ,

3.      դասընթացի հեղինակներ,

4.      ադմինիստրատորներ,

5.      կառավարիչներ:

Հեռավար ուսուցման ծրագրային հիմանական բաղադրիչների ապահովումը նշանակում է.

ü  կրթության բովանդակության զարգացում,

ü  տեղեկատվության փոխանակման մասնակիցների կրթական գործընթացի ապահովում,

ü  ուսուցման կառավարման համակրգի առկայություն (CMI կամ LMS),

ü  ուսուցման բովանդակության առաքման համակարգ, սովորաբար կայքէջեր:

Հեռավար ուսուցման միջոցները:

Ամենատարածված տեխնոլոգիական ծրագրերն են.

Microsoft SQL Server, IIS (ASP, MTS) , JSP (Java), SQL, Lotus Domino, Perl (PHP),  MySQL:

Հեռավար ուսուցում իրականացնելու համար ստեղծված են մի շարք միջոցներ, որոնք կոչվում են դասընթացի կառավարման համակարգեր (CMS): Դրանք բաժանվում են 2 խմբի՝ կոմերցիոն և ազատ տարածվող:

Կոմերցիոն համակարգը բավական թանկ է և օգտագործում են այն համալսարանները, որոնք հեռավար ուսուցման բազմաթիվ դասընթացներ են առաջարկում: Կոմերցիոն համակարգերից է Blackboard Moodle, որը բաղկացած է 3 մակարդակներից՝ ադմինիստրատոր, ուսուցիչ և ուսանող: Ուսանողն ընդգրկվելով որևէ դասընթացում ուսումնասիրում է առաջարկված նյութերը, ստանում և կատարում է հանձնարարությունները, հանձնում է քննություններ: Դասընքթացի ավարտին ստանում է վկայական: Ուսուցիչը ոչ միայն կարող է վարել դասընթացը, այլ նաև հեղինակել նմանատիպ ծրագրեր: Ադմինիստրատորը բացում և տեղադրում է դասընթացը՝ ապահովելով հուսալիություն:

Իսկ ազատ տարածվող համակարգերը մատչելի են և հասանելի են գրեթե բոլորին:

Հեռավար ուսուցման հաղորդակցումը: Մենք կարևորում ենք հաղորդակցումը, որովհետև տեխնիկական այս զարգացած դարաշրջանում մարդն անտեսում է հաղորդակցումը, իսկ առանց հաղորդակցման հասարակություն գոյություն ունենալ չի կարող: Մարդն անասունից տարբերվում է նրանով, որ ինքն <<ասուն>> է, այսինքն խոսող էակ է, իսկ խոսում ենք այն ժամանակ, երբ շփվում ենք մեկ այլ ուրիշի հետ: Ասել, թե շփվում ենք մարդկանց հետ համացանցի միջոցով սխալ կլինի, որովհետև տվյալ դեպքում գործում է միայն խոսքի գրավոր տեսակը:

Այս գործընթացում  հաղորդակցումն ավելի բարդ է: Հնարավոր է արդյունավետ էլեկտրոնային ուսուցում այն դեպքում, երբ դասընթացն անցկացվում է լսարանային պայմաններում:

Հաղորդակցման համար կարող ենք օգտագործել երկու տեսկի կապ՝

Տարժամանակյա- ուղերձները փոխանակվում են կամայական ժամանակ (էլեկտրոնային, ֆորումներ, հոդվածներ):

Համաժամանակյա-հաղորդակցումը տեղի է ունենում տվյալ պահին, երբ բոլոր ուսանողները լսում են (վիդեո, աուդիո կոնֆերանսներ( միակողմանի կամ երկկողմանի), աուդիո ասուլիս, chat (տեքստային կոնֆերանսներ),  Instant Messaging,  դիմում փոխանակում,  վիրտուալ դասարան):

Գուցե կգա մի օր, երբ հեռավար ուսուցումը կփոխարինի ավանդական ուսուցմանը, սակայն դեռ շատ խնդիրներ կան լուծելու: Ընթերցողներին ենք ներկայացնում հեռավար ուսուցման այն խնդիրները, որոնք նկատել ենք թեման ուսումնասրելիս՝

Սահմանափակ հնարավորությունները կոնսուլտացիայի համար ուսանողի և դասախոսի միջև: Եթե անգամ բոլոր միջոցները ստեղծված են լավ ուսուցում կազմակերպելու համար, այնուամենայնիվ անմիջական շփումը դասախոսի հետ բացակայում է, որն, ինչպես վերևում է նշվել, կարևոր պայման է:

Օպերատիվ փոփոխություն կատարելու դժվարությունը-եթե ուսանողն ընտրել է ուսուցման որոշակի կուրս, ապա նա հնարավորություն չունի փոխելու այն:

Վերահսկման բացակայություն-դասավանդողը հնարավորություն չունի վերահսկել ուսանողի ուսումնական գործընթացը, և շատ հնարավոր է համացանցում գտնել համապատասխան նյութը ու, առանց այդ գիտելիքը սեփականաշնորհելու, լրացնել թեստը:

Եվ որ ամենակրևորն է կգրանցվի կախվածության բարձր ցուցանիշ ինֆորմացիոն տեխնիկական միջոցների նկատմամբ:

Այսպիսով՝ պետք է այս տեխնոլոգիան ևս օգտագործել ճիշտ և տեղին: